Гуа довын дурсгалт газарт 2013-2016 оны хооронд Монгол-Солонгосын хамтарсан “Мон-Сол” төслийн баг археологийн болон гео-физикийн судалгаа хийж анх хэрэм хэмээн таамаглаж ирсэн дөрвөлжин хэлбэрийн хүрээ нь хэрэм бус 4 талдаа 2 давхар сүрлэг өндөр вааран дээвэртэй хаалгатай, зэрэгцээ олон багана бүхий вааран дээвэрт саравчит хашаа болохыг тодруулсан байна.
Энэ газар бол Төв аймгийн Баянжаргалан сумын нутагт орших Хүннүгийн үеийн хотын үлдэгдэл юм. Дурсгал байрлах газар нь Хэрлэн голын баруун эрэг дагуух нам дор, тэгш дэвсэг бөгөөд энэ хэсэгт гол салаалж урсах тул голын салааны дундах газрыг нутгийн иргэд “Цагаан арал” хэмээн нэрлэдэг ажээ.
Түүнээс гадна уг дурсгалыг нутгийнхан “Чингис хааны отгон охины орд” хэмээн домоглодог байна.
Анх 1920-иод онд Судар бичгийн хүрээлэнгийн дарга асан О.Жамъян бөөгийн дуудлаганд гардаг “Хуа добун” хэмээх газрын тухай сураг гаргаж хайсаар олж үзсэн байдаг.
Харин 1952 онд Х.Пэрлээ судалгаа хийж, дурсгалын дэвсгэр зургийг үйлдэн, сорилын малтлага хийж Хүннүгийн үед холбогдохыг тогтоожээ. Тэрээр уг дурсгалыг малтан судалсны дараа Хүннүгийн үеийн тахилга мөргөлийн холбогдолтой дурсгал хэмээн таамаглажээ.
Мөн судалгааны явцад хашааны төв хэсэгт нэгэн том барилга, түүний зүүн хажууд туслах барилгатай, хашааны гадна талд ч хэд хэдэн барилга байгааг илрүүлсэн бөгөөд хашааны зүүн өмнөд буланд хүний гараар бүтээсэн цөөрөм байсныг тогтоожээ. Улмаар уг дурсгалыг тахилга мөргөлийн газар бус “Хүннүгийн язгууртны зуны орд” хэмээх дүгнэлтийг хийсэн байна.
Г.Эрэгзэн
Эх сурвалж: mongoltoli.mn
